Haber Merkezi-Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Cemil Çelik konu hakkında bilgiler verdi. Bu sorular son dönemde duyduğumuz sık sorulardan sadece ikisi. Konu yemek olunca yeme bozukluğunun da fiziki bir sorun olduğu düşünülebilir. Sonuçta tadını beğenmediğimiz veya damak zevkimize uymayan gıdaları yemediğimiz ya da iştahımızı artıran her gün her öğün yemeye doyamadığımız besinleri aşırı tüketmemiz yeme bozukluğudur diye mantık yürütülebilir. Oysa bu rahatsızlığın bu yazdıklarımızla hiç ilgisi bulunmuyor. Peki yeme bozukluğu nedir öyleyse değil mi? Yeme bozukluğu yeme alışkanlıklarının aşırılıklarına dayanan tedavi edilmesi gereken psikiyatrik bir rahatsızlıktır. Bulimia, anoreksiya nervoza ve tıkınırcasına yeme bozukluğu gibi farklı türleri vardır. Yeme bozuklukları kadınlarda erkeklere göre on kat daha fazla görülür.
Yeme Bozukluğu Tanısı Nasıl Koyulur?
Yeme bozukluğu olan birisinin bu rahatsızlığının tanısının konabilmesi için hangi yolların izleneceğine bakalım. Kişinin yeme alışkanlıklardaki aşırılıklar ve ani değişimlere bağlı olarak, psikiyatr ve iç hastalıkları bölümü doktorları kontrolünde yeme bozukluğundan şüphelenilen kişinin vücut kitle endeksine bakılarak yeme bozukluğunun çeşidi saptanmaya, yeme bozukluğu tanısı konmaya çalışılır. Aslında yeme bozukluğu tanısı nasıl koyulur sorusuna net bir cevap olmasa da dışarıdan dahi belli olan bu anormallik detaylı takiplerle anlaşılabilir.
Yeme Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?
Vücut kitle endeksine göre bu endeksin düşüklüğü, normalliği ve yüksekliği durumunun tespitinin ardından belli bir kanıya varılan yeme bozukluğu bulunan kişinin bu rahatsızlığın hangi türünü içselleştirerek psikolojisinin yansıması olduğuna bakılabilir. Aşağıda yeme bozukluğu çeşitleri nelerdir sıralayarak kısa kısa açıklamalara yer vereceğiz.
AnoreksiyaNervoza: Yeme bozukluğu çeşitlerinden en yaygın olanı anoreksiya nervozadır. Bu çeşitte yeme bozukluğu olan kişi kilo almaktan, ağırlaşmaktan, şişman olmaktan korkarak kilo almamaya dayalı beslenmeye yönelmeyi alışkanlık haline getirir. Bu davranışının sonucunda kilo kaybetse de yeni kilosunu kavrayamaz ve devamlı çıkmaz bir döngüde aynı psikolojik hislerle kilo kaybetme isteği ile eylemlerine devam eder. Hep daha zayıf bir bedene sahip olmak ister, beden algısı zaman içinde bozulur. Kadınlarda adet döngüsü kesilir.
Bulimia Nervoza: Bu yeme bozukluğu çeşidini okuduğunuzda yeme bozukluğu nedir ve neden tehlikelidir daha net anlaşılacaktır. Bulimia Nervoza yeme bozukluğunda kişi kontrolsüz ve ölçüsüzce çok yiyerek tıkanırcasına fazla gıda tüketir. Bu durumun ardından kişi bu kontrolsüz yeme ile aldığı kiloları yine aşırı bir şekilde spor yaparak hunharca enerji kaybetme isteğiyle kendini harap edercesine yorar, telafi etmeye çalışır. Bu karmaşık durum bu yeme bozukluğunun genel olarak durumunu ifade eder. Fiziksel görünüme baktığımızda hastanın beden kitle indeksi yaş ve cinsiyet ile uyumlu veya normal değerin biraz üzerindedir.
Geviş Getirme (Geri Çıkarma) Bozukluğu: Yeme bozukluğu türlerinden geri çıkarma yeme bozukluğu, normal bir yemek yeme rutini bulunan kişinin yediklerini geri çıkarmayı alışkanlık haline getirerek kimi zamanda çıkardıklarını ağzında dolaştırarak adeta geviş getirme eylemini huy edinmesi halidir.
Kısıtlı Yiyecek Alımı (Kaçıngan) Bozukluğu: Kendini yemeden içmeden kesen bireylerin belli bir süre sonra dışarıdan yardım yoluyla beslenme kısıtlı yiyecek alımına dönme durumudur. Bu hal bireyi sosyal hayattan kaçıngan bir ruh haline sürükleyerek buhranını artırır.
Pika Yeme Bozukluğu: Daha çok çocuk yaşlarda görülebilen bu rahatsızlık, kişinin beslenme alışkanlığını herhangi bir enerji değeri olmayan, faydası bulunmayan hatta gıda dahi denmeyecek kağıt gibi sabun gibi ya da saç ve kıl gibi yenemeyecek diyebileceğimiz şeyleri tüketmesidir. Pika yeme bozukluğu olan bireylerin iyi takip edilip fütursuzca ne yediğinin önemi kalmadığı durumlarda vücuduna zarar verebilecek maddeleri yemelerinin önüne geçilmelidir.
Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu: Hiç açlık hissetmiyorken bile olağandan fazla yemek yeme rahatsızlığı olarak tanımlanabilir. Belli bir zaman diliminde gözlemlenebilen sıklıklarda tekrar eden bu durum kişinin durumunu fark edip utanmasıyla psikolojik olarak çöküşe sürüklenmesine ama tekrar aynı sürece girerek aşırı yeme hissiyle ani kilo almalara bunun tetiklediği rahatsızlıkları yaşamasına neden olabilir. Tıkınırcasına yeme bozukluğu olan kişiler doyma hissinden bağımsız sadece yemek yeme eyleminin alışkanlığıyla psikolojik olarak sadece yerler.
Yeme Bozukluğunun Tetiklediği Hastalıklar
Yeme bozukluğunun iki farklı uç noktası olan aşırı yeme ve hiç yememe durumlarının sebepleri psikolojik olsa da sonuçları vücuttaki etkileriyle farklı hastalıkları ortaya çıkarabilir.
-Çok aşırı yemek yiyen çeşitlerde ortaya çıkabilecek rahatsızlıklar, aşırı kiloyla beraber tansiyon ve şeker hastalıklarının yanı sıra eklem ağrısına sebep olabilir.
-Bağışıklık sistemi zayıflar, savunma hücreleri azalır.
-Yeme bozukluğunun tetiklediği hastalıklar az yiyenlerde ise kas kayıpları, saç dökülmesi ve güç kaybı gibi vitaminsizlikten doğan durumları ortaya çıkarabilir.
-Kusmaya bağlı yemek borusunda hasarlar meydana gelmektedir. Diş minesinde erimeler ve diş çürükleri oluşabilir.
-Kadınlarda menstrual düzensizlik sık görülür.
Yeme Bozukluğu Tedavisi
Yeme bozukluğu rahatsızlığı bulunanların tedavi edilmesi, bu durumda bulunan kişinin aşırı yeme davranışları nedeniyle hem göreceği fiziki sıkıntıların önüne geçebilmek hem de toplumdan dışlanmaması adına önem taşımaktadır. Yeme bozukluğu tedavisi rahatsızlığının farkında olan kişilerle daha rahat ilerlenebilmektedir.
Bu rahatsızlığın tedavisinde öncelikle yeme bozukluğu olan kişinin durumunu kabul etmesini sağlayarak başlanması gerekir, kişi ile inatlaşarak zoraki bir tedavi sürecinden kaçınılmalıdır. Yeme bozukluğu olan kişiyle rahatsızlığın boyutu ve tedaviye başlama zamanı dikkate alınarak tedavi protokolü hazırlanır. Farklı terapi yaklaşımları ve gerekli durumlarda ilaç desteği ile tedavi edilir.
Bilişsel davranışçı terapi en faydalı olan yaklaşımlardan biridir. Hastanın işlevsiz ve gerçeğe uygun olmayan inançları ve davranışlar üzerine çalışılır. İhtiyaç halinde aile ve yakınlarının dahil edileceği seanslarla beslenme alışkanlıklarının sağlıklı düzeye evrilmesine destek olunarak yönlendirmeler yapılır. Birey sağlıklı beslenme rutini kazandığında ve ideal kilosuna ulaştığında tedavi sonlandırılır. Ayakta tedaviye uygun olmayan hastalar için hastaneye yatış tavsiye edilir.
Düzensiz yeme alışkanlıkları olanların yeme bozukluğu nedir ve nelere sebep olur ve hayatlarını nasıl etkiler ana hatlarıyla değerlendirmeye ve bu hassas konu hakkında farkındalık oluşturmaya çalıştık.
