TÜİK’in Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturarak açıkladığı ağustos ayı GTS (Genel ticaret sistemi) dış ticaret verilerine göre; Türkiye’nin ihracatı 2022 yılının ağustos ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 13,1 artarak 21,34 milyar USD olurken, aynı dönemde ithalat yüzde 40,4 artarak 32,53 milyar USD olarak gerçekleşmiştir. Böylece dış ticaret açığı, Ağustos 2021 – Ağustos 2022 dönemleri arasında yüzde 159,9 artmış ve 11,19 milyar USD olmuştur. İhracatın ithalatı karşılama oranı ise söz konusu dönemde yüzde 81,4’ten yüzde 65,6’ya gerilemiştir. Ocak – Ağustos döneminde ise dış ticaret açığı yüzde 146,3 artış göstermiştir.
Ağustos ayı içerisinde en çok ihracat yaptığımız ülke Almanya olurken, onu ABD, Irak ve İngiltere takip etmektedir. Avrupa Birliği’ni oluşturan 27 ülkeye ihracat yüzde 3 artarak 8,02 milyar USD olurken, AB’nin toplam ihracatımız içindeki payının yüzde 41,3’ten yüzde 37,6’ya gerilediği görülmektedir. İthalat kalemlerinde; Ağustos 2022’de ilk sırayı Rusya alırken, onu Çin, Almanya ve İsviçre izlemiştir. Ağustos ayında tüketim malların toplam ithalat içindeki payı artarken (yüzde 8,8), sermaye (yatırım) mallarının payı azalmıştır. Yatırım mallarındaki artış ise yüzde 33,9 ile Haziran 2021’den sonraki en yüksek seviyede gerçekleşmiştir. Yatırım malı ithalatı alt kalemlerine bakıldığında, yarı dayanıklı tüketim malı ithalatındaki genişleme yüzde 46,1 olurken, dayanıklı tüketim malı ithalatı yüzde 33,2 arttı. Dayanıksız mal ithalatı ise Ağustos'ta yüzde 10,9 arttı.
Türkiye’nin sanayi ve ihracat yapısı halen büyük oranda ara malı ithal edip, montajı sağlanarak nihai malı ihraç etme ağırlığına sahip olduğundan dolayı, ara malının toplam ithalat içindeki payını yakından takip ediyoruz. Ara malı ithalatının toplam ithalat içindeki payı yüzde 79,5 seviyesinde kalmıştır. Ara malı ithalatı yüzde 40,4 artış gerçekleştirirken, enerji dışı ara malı ithalatında yüzde 21,7 artış görülmüştür.
Enerji ürünleri ve altın hariç ihracatta yüzde 9,3 ile artış devam ederken, aynı kategoride ithalat ise yüzde 16,6 ile daha yüksek oranda artış gerçekleştirmektedir. Enerjiyi dışsal kalem olarak değerlendirdiğimiz zaman temel mallar tarafındaki eğilim, hükümetin 2021 sonlarında deklare ettiği yatırım, istihdam, büyüme perspektifinin merkezindeki cari fazla olgusunun sağlanması açısından önemlidir, ancak dış ticaret açığının şu anda bu hedeften uzak bir görüntü sergilediğini söyleyebiliriz.
ÖTS’ye (Özel ticaret sistemi) göre, Türkiye’nin ihracatı 2022 yılının ağustos ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 9,7 artarak 19,54 milyar USD olurken, aynı dönemde ithalat yüzde 37,5 artarak 30,75 milyar USD olarak gerçekleşmiştir. İhracatın ithalatı karşılama oranı ise söz konusu dönemde yüzde 63,6 olmuştur.
İhracat, ithalat ve dış ticaret dengesi, Ağustos 2022 Kaynak: TÜİK, Ticaret Bakanlığı, Bloomberg, Tera Yatırım
Verileri değerlendirdiğimiz zaman, ağustos ayında da ihracattaki yavaşlama ve ithalattaki güçlü artış etkisinin devam ettiğini gözlemliyoruz. Bu kapsamda da dış ticaret açığı genişlemekte ve Türkiye’nin cari açığının derinleşmesine neden olmaktadır. Bu açığın sadece enerjiden kaynaklı olmayıp, enerji dışı kalemlerde de daha yüksek ithalat büyümesi olduğu görülmektedir. Her ne kadar çekirdek bazda cari denge konusunda fazla veriyor olmamız olumlu bir nokta olsa da, temel mallar tarafında özellikle ihracat yavaşlaması kapsamında görülebilecek potansiyelin şu anda negatif yönlü olduğu söylenebilir.
Gelişmiş pazar ticaret ortaklarına yapılan ihracatın yavaşlaması, dış ticaret açığı potansiyelinin olumlu yönde ilerlememesine neden olmaktadır. AB tarafında stres artmaya devam edecek, enerji fiyatlarının artma ihtimali yüksek ve dolara dayalı ithalat maliyet yapısını düşünecek olursak dövizdeki ve paritelerdeki (en başta Euro/dolar) gelişmeler risk yaratıyor. Jeopolitik sorunların etkisi, enerji fiyatları tarafında belirleyici olmayı sürdürecektir. İç talepteki soğuma potansiyeli tüketim mallarındaki potansiyeli sınırlayabilir, ancak henüz bunun tam bir soğuma işaretini almamaktayız. Makro ihtiyati tedbirler biraz daha özel tüketimi zorlayıcı etkide bulunursa iç talep yavaşlaması ithalatı biraz azaltabilir, ancak bu çekirdek bazda olacağından enerjinin de dahil olduğu manşet verilerde henüz bir geri dönüş etkisi beklemeyiz.
Son dönemde petrol fiyatlarının düşmesine rağmen, enflasyonist baskılar, küresel ortamın neden olduğu parite hareketleri ve dış ticaret hacmine olumsuz etki eden navlun, lojistik gibi sıkıntılar dış ticaret üzerinden cari denge ve büyüme profilimiz üzerinde etkili olabilir. Mevcut ve gelecek ticaret rakamlarına göre, Türkiye'nin Temmuz 2022 itibariyle tahmini 37 milyar ABD$'lık 12 aylık C/A açığının artması bekleniyor. Tera Yatırım olarak, 2022 için GSYİH'nın yüzde 6,5'inden fazlasını oluşturan toplam 50 milyar ABD$ C/A açık bekliyoruz.
Kaynak:Tera Yatırım-Enver Erkan
Hibya Haber Ajansı
