TCMB'nin son faiz indirimi Para Politikası Kurulu (PPK), politika faizini (bir haftalık repo ihale faizi) %14'ten %13'e indirmeye karar verdi.
TCMB 100 baz puanlık bu indirimin kredi faizlerine yansıyacağını ve ekonomik aktiviteye olumlu katkı sağlayacağını söylüyor. Faiz indiriminin bu gerekçesi, faiz kararının kendisinden çok daha dikkat çekicidir: Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan tüketici enflasyonunun %80, üretici enflasyonunun %144 olduğu bir ülkede politika faizinin %14'ten %13'e indirilmesi nedeniyle “sanayi üretimindeki büyüme ve istihdamdaki artış eğiliminin” devam edeceğini savunmak.
Faiz indirimleri ve parasal aktarım mekanizması, kredi faizlerine etkisi… Oranlar düştüğünde, borçlanma daha ucuz hale gelir ve ev ipotekleri, otomobil kredileri ve kredi kartı harcamaları gibi büyük kredi alımlarını daha uygun hale getirir.
Tahvil getirileri ve kredi oranları
Türkiye Getiri Eğrisi – 19 Eylül 2022
Türkiye Devlet Tahvilleri
Normalde, uzun vadeli faiz oranları kısa vadeli faiz oranlarından daha yüksektir. Bu nedenle, verim eğrisi normalde süre arttıkça yukarı doğru eğimlidir. Daha uzun ve daha kısa bir tahvil arasındaki fark (yani getiri farkı) pozitif olmalıdır. Değilse, getiri eğrisi düz veya ters olabilir.
Kredi Oranları
Ekonomik büyüme
Türkiye'nin ticari gayrimenkul piyasasının 2022-2027 tahmin döneminde %9,74'lük bir CAGR'de büyümesi bekleniyor.
Türkiye ekonomisi 2021'de yıllık bazda %11,4 büyüyerek büyük ülkeler arasında en güçlü oran oldu. Büyüme, ağırlıklı olarak hane halkı tüketimi ve ihracatından kaynaklandı.
Son 2Ç22 2022 GSYİH verileri, büyümenin çeyrek bazda %2,1 olarak kaydedildiğini ve 2021'in dördüncü çeyreğindeki %9,1'den düşüşle yıllık bazda %7,6'lık bir genişlemeyle sonuçlandığını gösterdi. En büyük katkı, iç kredilerdeki artışın desteklediği özel tüketim ve ardından net ihracat. Sabit yatırımlar da 2Ç22 GSYİH rakamlarına küçük bir pozitif katkı yaptı. Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın 2023-25 Orta Vadeli Programı (OVP), 2022 yılsonu için büyüme oranının %5 olarak gerçekleşeceğini öngörmektedir. IMF ve Oxford Economics projeksiyonları sırasıyla %4 ve %3,7 büyüme oranlarına işaret etmektedir.
İstanbul Sanayi Odası ve S&P Global'den alınan İmalat PMI verileri, Ağustos 2022 itibarıyla 47.4 olarak kaydedildi ve art arda altı ay boyunca nötr 50 işaretinin altında gerçekleşti. Bu arada, mevsimsellikten arındırılmış tüketici güven endeksi Ağustos 2022 itibarıyla bir önceki aya göre %6,1 artışla 72,2 olarak kaydedildi.
2021 yılında bir önceki yılın aynı dönemine göre %77 artış kaydeden Türkiye'ye doğrudan yabancı yatırım girişleri artış eğilimini sürdürmüştür. 2022'nin ilk yarısında yaklaşık 5,5 milyar ABD doları doğrudan yabancı yatırım hacmi ile geçen yılın aynı dönemine göre %20,7'lik bir artış gerçekleşti.
Enflasyon için TCMB görüşleri
2021 ve bu yıldaki güçlü tempo, 24 yılın en yüksek seviyesinde seyreden yükselen enflasyonun gölgesinde kaldı.
Yıllık tüketici fiyat endeksi (TÜFE) Ağustos ayında beklenenden daha yavaş bir hızda yükseldi, ancak yine de yaklaşık %80'e ulaştı, Eylül 1998'den bu yana en yüksek seviyeye ulaştı.
Artışın önceki aylara göre daha küçük olması, fiyat baskısının yavaşlayabileceğine işaret ediyor.
Ekonomistler, enerji enflasyonunun keskin bir şekilde düşmesi ve gıda enflasyonunun zirveye yakın görünmesiyle enflasyonun zirveye yaklaşmış olabileceğini öne sürüyorlar.
Cumhurbaşkanı Sn. Recep Tayyip Erdoğan, önümüzdeki yıl Şubat-Mart aylarında enflasyonun “uygun” seviyelere inmesini beklediğini söyleyerek, kamuoyunun sabırlı olmasını istedi.
Maliye Bakanı Sn. Nebati, olumlu baz etkileri nedeniyle enflasyon oranının Aralık ayından itibaren keskin bir düşüş eğilimine gireceğini ve düşüşün 2023 boyunca devam edeceğini söyledi.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) yılsonu enflasyon tahminini %60,4'e yükseltmiş ve sonbaharda %90'a yakın zirve şeklinde bir patikaya sunumunda yer vermişti.
Diğer göstergelerin yanı sıra, Temmuz ayı işsizlik verileri de 12 Eylül'de açıklandı. En son veriler, işsizlik oranının bir önceki aya göre 0,3 puan düşerek Haziran ayında %10,1'e gerilediğini gösterdi.
TL, dövize endeksli mevduat, ithalat maliyetleri, döviz girişleri üzerindeki etkisi
Enflasyonun bir para biriminin değeri ve döviz kuru üzerinde önemli bir olumlu etkisinden ziyade önemli bir olumsuz etkisi olması daha olasıdır. Çok düşük bir enflasyon oranı, bir ülke için uygun bir döviz kurunu garanti etmez, ancak aşırı yüksek bir enflasyon oranının, ülkenin diğer ülkelerle olan döviz kurlarını olumsuz etkilemesi çok muhtemeldir.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) brüt döviz (YP) ve altın rezervleri toplamı 113,7 milyar dolar. Yabancı para yükümlülükleri çıkarıldığında, net rezervler 14,1 milyar dolardır. Ancak rezervlerinin çoğu resmi olarak TCMB'ye ait değildir. Bunun yerine, 22,9 milyar doları Katar, BAE, Güney Kore ve Çin'dekiler de dahil olmak üzere diğer merkez bankalarına ait. Ayrıca, rezervin 38,9 milyar doları Türkiye'deki ticari bankalara aittir. Bunların her ikisi de mevcut swap anlaşmalarıyla birlikte düşüldüğünde, net rezervler -52,5 milyar dolar. Bu da açıkça ortaya koyduğu gibi, TCMB'nin döviz rezervleri satarak Türk lirasındaki değer kaybını kontrol etme imkanı yok denecek kadar azdır.
Döviz korumalı mevduat
Aralık 2021'de döviz korumalı mevduatlar için yeni bir mekanizma devreye alındı. Başlangıçta fazla ilgi görmese de, daha sonra kurumsal ve finans sektörlerine yapılan ricalar ve uyarılar, büyüklüğünde önemli bir artışa yol açarak Eylül’ün başında toplam 85,5 milyar dolara ulaştı. Bu mekanizmanın temel amacı, yerel para biriminin daha fazla değer kaybetmesi durumunda tasarruflarını Türk Lirası (TL) olarak tutan banka mudilerine, döviz kuru değişimi ile Türk Lirası arasındaki fazlalığı Hazine ve Maliye Bakanlığı veya TCMB tarafından ödenmek üzere bir garanti sağlamaktır. Merkezi yönetimin bütçe dengesini önemli ölçüde zayıflatsa da, finansal istikrar çok düşük bir politika faizi (%13) ortamında korunmuştur. Mevcut tüketici enflasyon oranı %80,2, üretici enflasyon oranı %143,8 ve önümüzdeki 12 ay için tüketici fiyat endeksi (TÜFE) için piyasa beklentisi %36,7'dir. İlk bakışta, bu mekanizma, önemli yan etkilerine rağmen yalnızca kısmen başarılı oldu: Daha fazla dolarizasyonu engelledi, ancak çok sayıda döviz hesabını liraya çevirme hedefine ulaşamadı. Türkiye'deki toplam mevduatın yarısından fazlası - %56,3'ü döviz veya altın cinsinden, %15,1'i ise döviz korumalı mevduatta bulunmaktadır. Böylece, toplam mevduat dolarizasyon oranı %71,4 ile rekor bir seviyeye ulaştı. %20 civarında seyreden mevduat faizleri ve güven eksikliği bunun başlıca nedenleridir.
Döviz girişleri
Ufukta kayda değer miktarda kısa vadeli dış borç da görünüyor. Önümüzdeki yıl, hard currency para birimlerinde toplam 182,4 milyar dolarlık borcun geri ödenmesi veya çevrilmesi gerekiyor. Türkiye ekonomisinin önümüzdeki 12 ayda en az 220 milyar dolara ihtiyacı var. Türkiye'nin dış dengesini de olumsuz etkileyen bir diğer faktör de doların euro karşısında değer kazanması. Dış borcun %58,4'ü ve ithalatın %71,2'si dolar cinsinden olurken, Türkiye'nin ihracat ve turizmden elde ettiği gelirler ağırlıklı olarak avro cinsindendir. Sonuç olarak, her şey eşitken, dış açık bir kez daha artıyor.
İthalat maliyeti
Türkiye'de İthalat Fiyatları 2022 Haziran'daki 152,27 puandan Temmuz'da 149,33 puana geriledi
Döviz piyasasında yerel para ne kadar değer kaybederse, ithalatın fiyatı da o kadar yüksek olur. Efektif olarak, ülke dışından mal ve hizmet satın almak için daha fazla paraya ihtiyaç vardır. Temmuz ayında ithalat fiyatlarının bir miktar düşmeye başlaması, enflasyonu yavaş yavaş dizginleyecek etkili bir eğilimin başladığını gösterebilir.
Çevre politikaları ve Türkiye ekonomisi yapısal dönüşüm işaretleri
UNDP Mukim Temsilcisi Louisa Vinton, “İklim politikalarıyla ilgili tartışmalar maliyetlere odaklanma eğiliminde ve bu da gezegeni korumak ile ekonomiyi korumak arasında bir ödünleşim olduğunu gösteriyor” dedi. 'Bu çalışma, bunun çok büyük bir yanılgı olduğunu gösteriyor. Yenilenebilir enerjiye yatırım yapmak ve hidrokarbonlardan uzaklaşmak, istihdamda büyük bir net artış da dahil olmak üzere kapsamlı ekonomik kazanımlar getirecektir. Yeşil enerji bu nedenle bir kazan-kazan senaryosu ve analize dayanarak, ülke liderlerinin çok daha iddialı politika kararları almaları için alan görüyoruz.”
Türkiye, GSYİH'sini yılda 8 milyar ABD Doları kadar artırabilir, 2030'a kadar 300.000'den fazla yeni iş yaratabilir ve 2019 seviyesine kıyasla sera gazı emisyonlarını %8 azaltabilir - bunların hepsini yenilenebilir enerjiye güvenmeye devam etmek yerine yenilenebilir enerjiye yatırım yaparak gerçekleştirebilirsiniz. Bunlar, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından Ankara'da yayınlanan ortak analizin bulguları. Gelecekteki enerji ihtiyaçlarını karşılamak için rüzgar ve güneş enerjisine yatırım yapmak bu nedenle sadece çevresel faydalar sağlamakla kalmayacak, aynı zamanda büyüme, istihdam yaratma ve ticaret dengesi açısından güçlü ekonomik faydalar da sağlayacaktır.
İstihdamdaki çarpıcı sayısal kazanımlara ek olarak, bu değişim bir dizi başka olumlu sonuç da verecektir:
İş kazanımları yaygınlaşacak ve 66 farklı Türk ekonomik sektöründen üçü hariç tümüne fayda sağlayacaktır.
Yenilenebilir enerji, becerilere yatırım gerektiren daha kaliteli işler için daha fazla talep yaratacaktır.
Yeşil enerji daha ucuzdur, bu nedenle yenilenebilir kaynaklar, enerji verimliliği gibi alanlar için finansmanı bir kenara bırakacaktır.
Yenilenebilir enerjiye yatırım yapmak, Türk ürün ve hizmetlerine olan talebi artıracaktır.
Çeşitlendirme, Türk elektrik sistemini iklim ve fiyat şoklarına karşı daha dayanıklı hale getirecektir.
Fosil yakıt endüstrisi, sektör çalışanları için “adil bir geçiş” için hazırlıklar gerektiren süreçte en büyük kaybedendir. Ancak genel olarak, analiz, “yeşil işler” görünümünde yankılanan bir güven oyu ile sona eriyor.
Sonuç?
Olumlu ekonomik ortam 2021'e kadar devam etti; Türkiye ekonomisi yıllık olarak 2021 yılının ilk çeyreğinde %7,5, 2021 ikinci çeyreğinde %22,2 ve 2021 yılının üçüncü çeyreğinde %7,9 büyüyerek beklentileri aştı. Yıllık bazda baz etkileri kaydedilen büyüme oranlarını yukarı çekerken, Türkiye ekonomisindeki büyümede ağırlıklı olarak hanehalkı harcamaları etkili oldu.
Ancak USD'nin EUR karşısında yükselişinden bu yana TL'de de kur zararı yaşandı. Dış borcun %58,4'ü ve ithalatın %71,2'si dolar cinsinden olurken, Türkiye'nin ihracat ve turizmden elde ettiği gelirler ağırlıklı olarak avro cinsindendir. Sonuç olarak, her şey eşitken, dış açık bu nedenle daha da artıyor.
Ekonomi iyi performans gösterse de, Türkiye'nin durumu düzlüğe çıkmaktan çok uzak. Türkiye her yıl daha fazla yabancı yatırımcı çekebilir, ancak TL değer kaybetmeye devam ederse borç geri çevirmesi ve cari denge finansmanı daha da zorlaşacak.
Kaynak Enver Erkan / Tera Yatırım
Hibya Haber Ajansı
