Egeli bilim ekibi uyuşturucu maddelerin miktarını vücuda ne zaman alındığını tespit eden taşınabilir optik temelli sensör sistemi geliştirecek
Ege Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Biyomühendislik Bölümü Öğr. Gör. Dr. Emre Dokuzparmak’ın TÜBİTAK Kariyer Geliştirme Programı kapsamında hazırladığı proje desteklenmeye layık görüldü. Yürütücülüğünü Öğr. Gör. Dr. Dokuzparmak’ın yaptığı projede, uyuşturucu maddelerin miktar tayini yanında vücuda ne zaman alındığı hakkında da bilgi verebilen taşınabilir optik temelli sensör sistemleri geliştirilecek.
Proje ekibini tebrik eden Ege Üniversitesi Rektörü Prof. D. Necdet Budak, “Emre hocamızın geliştirdiği bu proje kapsamında polis, jandarma ve askeri kuvvetlerin adli ve askeri olaylarda olay yerinde uyuşturucu maddelerin miktarı ve vücuda ne zaman alındığı hakkında da bilgi verebilen taşınabilir optik temelli sensör sistemleri geliştirilecek. Hocamızı ve ekibini tebrik diyor, çalışmalarında başarılar diliyorum” dedi.
Proje hakkında bilgi veren Öğr. Gör. Dr. Dokuzparmak, “Proje kapsamında ticari olarak kullanılabilecek sensör sistemleri geliştirilerek olay yerinde uyuşturucu maddelerin miktar tayini yanında vücuda ne zaman alındığı hakkında da bilgi verebilen taşınabilir optik temelli sensör sistemleri geliştirilecek. Böylece, elektrokimyasal optik sensörlerin olay yerinde çok daha fazla veri sunabilecek ve adli vakaların çözülmesi ve olay yeri takibi süreçlerini hızlandıracak” dedi.
“29 milyon kişi ATS bağımlısı”
Öğr. Gör. Dr. Dokuzparmak, “Amfetamin türevi sentetik uyuşturucu maddeler (ATS) dünya genelinde çok yoğun olarak kullanılan yasaklanmış maddelerdir. Bilinen ATS’lerin çoğu merkezi sinir sistemi stimulantı ve halisulojendir. Bu sınıfta yer alan metamfetamin ise, dünya genelinde, en fazla kullanılan sentetik uyuşturucu maddeler arasında ilk sıralarda yer almaktadır. Dünya genelinde, yaklaşık 29 milyon kişi ATS bağımlısıdır. Ayrıca, dünya genelinde kayıtlara geçen birçok şiddet, cinayet eğilimi ve adli olay doğrudan amfetamin kullanımı ile bağlantılıdır. Bu sebepten, halk ve toplum güvenliği için amfetamin türevi sentetik uyuşturucu maddelerin hızlı ve güvenilir bir şekilde tayini hala büyük önem arz etmektedir. ATS’ler oldukça toksik ve bağımlılık yapma özellikleri bulunmaktadır. Ayrıca, ATS’ler serotonin ve domain salınımını artırdıkları için keyif amaçlı kullanılmaktadır. Yan etkiler olarak kalp ve damar problemleri, biliçsel problemlere yol açtığından, kullanımları yasaklanmıs veya özel tedavilerde düşük dozlarda kulanılabilen senetik kimyasallar olarak bilinmektedirler” diye konuştu.
Sentetik uyuşturucu maddelerin illegal olarak kullanımının giderek artığını ifade eden Öğr. Gör. Dokuzparmak, “2020 raporlarına göre son yıllarda ATS’lerin kullanımı daha çok artmış ve en çok kullanılan sentetik uyuşturucu maddelerden birisi haline gelmiştir. Özellikle, 2014-2018 yılları arasında yaklaşık yüzde 80 artış ve metamfetamin için ise yüzde 300 artış kaydedilmiştir. Bu üretilen ATS’ler genellikle Güney-Doğu Asya’dan Avrupa’ya taşınmakta, bu geçişte Türkiye’yi bu trafiğin güzergahlarından birisi haline getirmektedir. Dünyadaki illegal olarak ATS üretimindeki artış ve Türkiye’nin bu uyuşturucu trafiği hattında bulunması sebepleri ile ATS’lerin hızlı, güvenilir, ucuz ve olay yerinde ölçümü büyük önem kazanmaktadır. Özellikle, metamfetamin son yıllardaki yüzde 300 gibi bir artış göstermesi üzerine en çok odaklanılması gereken ATS türü olmuştur” dedi.
“Yüksek hassasiyetli optik sensör sistemleri geliştirilecek”
Proje kapsamında geliştirdikleri sensör sistemi hakkında da bilgi veren Öğr. Gör. Dr. Dokuzparmak, “ECL sistemler optik ölçüme dayalı olup hassasiyetleri çok yüksek sensör sistemleridir. Bu amaç ile özellikle kan, tükürük ve idrar gibi vücut sıvılarında bulunan çok küçük miktarların belirlenmesinde, özellikle kanser erken teşhis sistemleri, ilaç analizleri çok yüksek hassasiyet gerektiren alanlarda aktif olarak kullanılmaktadır. ECL sistemlere yüksek hassasiyet kazandırmak adına moleküler baskılanmış polimerler ve bu polimer teknolojisinin yardımı ile MIP temelli polimerik nanopartiküller kimyasal sensör uygulamalarında analit moleküllerine afinite sağlayan önemli araçlardır ve modern kimyasal sensör uygulamalarında daha fazla ölçülebilir özellik sağlar. MIP teknolojisi ve ECL teknolojisi birleştirerek farklı amaçlara yönelik çok yüksek hassasiyet gösteren sensör sistemleri geliştirmekteyiz. Bu amaç doğrultusunda geliştirdiğimiz proje ile metamfetamin ve amfetamin için özel olarak tasarlanan polimerik nanopartiküller kullanılmakta ve nanopartiküller tasarlanan elektrot sistemlere eklenerek modifiye edilmektedir. Geliştirilen bu kompakt ve yüksek hassasiyetli modifiye optik sensör sistemleri, MA ve AMP‘yı saptayabilecek ve her bir maddenin vücuttaki konsantrasyonu belirlenebilecektir. Bu metabolitlerin ayrıntılı bir şekilde belirlenmesi, farklı süreler sonundaki MA’nın vücuttaki takibini daha yüksek bir doğrulukla saptama imkanı ve MA vücuda alım zamanının hızlı ve olay yerinde kolayca belirlenmesine yardımcı olacaktır. Diğer bir değiş ile geliştirilen optik sensörler ile kullanılan sentetik uyuşturucunun tahmini olarak ne zaman vücuda alındığı ve bu sonuçlar doğrultusunda suça karışan kişi veya kişilerin uyuşturucu madde etkisinde suçu işlemiş olabilecekleri belirlenebilmektedir” dedi.
Yürütücülüğünü Öğr. Gör. Dr. Dokuzparmak’ın yaptığı projede Fen Fakültesi Biyokimya Bölümü Öğretim üyesi Prof. Dr. Sinan Akgöl ve Dokuz Eylül Üniversitesinden akademisyenler yer alıyor.
