Suay Karaman-6 Şubat günü saat 04.17 ve 13.24’de merkezi Kahramanmaraş olan iki büyük deprem
yaşadık; 10 kentimizi ve bazı ilçelerini yıkan bu depremde resmi verilere göre 35 bine yakın
insanımız hayatını yitirdi. Çok fazla yaralımız var. Hayatını yitirenler huzur içinde uyusun,
geride kalanlara ise bu acıya karşı direnme gücü diliyoruz ve yaralıların en kısa sürede
sağlıklarına kavuşması en büyük isteğimiz. Evleri yıkılan, sokakta kalan yurttaşlarımız için en
kısa sürede gerekli koşulların sağlanması gerekiyor.
Bu ve önceki yıkıcı depremlerin sonuçları bize, niteliksiz eğitim yapılarak ülkemizin az
gelişmişlikten kurtulamayacağını göstermektedir. 17 Ağustos 1999 tarihindeki Marmara
depreminden sonra gerekli önlemleri alamadığımız için, yaşanan bu büyük depremle bir kez
daha çok sarsıldık. Havanın soğuk olması da bazı engellemelere yol açtı.
Deprem haberinin duyulmasından hemen sonra Türk milleti büyük bir dayanışma örneği
göstererek başta belediyeler olmak üzere çeşitli kuruluşların yardım toplama etkinliklerine
katıldı ve var güçleriyle çalıştı. Bu övgüye değer dayanışma, gelecek için büyük umut
vermektedir. Türk milleti, kara günlerde gösterdiği bu dayanışmayı, ülkemizin aydınlığa
ulaşması için de vermelidir.
Öncelikle depremden neredeyse 48 saat geçmesine karşın bazı kentlere, ilçelere
ulaşılamamış olması üzerinde düşünmek gerekir. Enkaz altında kurtarılmayı bekleyenler,
enkazdan kurtulup aç, susuz ve giyecek olmadan günlerce soğukta bekleyenlerin olması,
insanımızı acı acı düşündürmüştür. Türk Silahlı Kuvvetleri ilk andan itibaren etkin ve güçlü bir
şekilde deprem bölgesine girmedi ve gelince de yetersiz sayıda olduğu görüldü. Deprem
bölgesine ulaşabilen kurtarma ekipleri, kahramanca çalıştılar ama sayıca çok
yetersizdiler. Birçok kimse yakınlarını bulmak için deprem bölgesine akın etti ancak deprem
bölgesine ulaşmakta büyük güçlük çekildi. Siyasilerin genelde şov amaçlı deprem
bölgesindeki incelemelerinin neyi çözümlediği belli değildir.
Sayıştay’ın hazırladığı denetim raporlarında usulsüzlükler, yolsuzluklar ve kamu zararı tespit
ettiği Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın (AFAD), arama-kurtarma çalışmalarına geç
başlaması, donanım eksiğinin görülmesi ve eşgüdüm olmadan çalışması düşündürücüdür.
Dış ülkelerden gelen arama-kurtarma ekiplerinin bu eşgüdümsüzlük ve plansızlık karşısında
verimli çalışamadıkları da görülmüştür. Arama Kurtarma Derneği’nin (AKUT) Marmara
depremindeki övgü dolu çalışmaları belleklerdedir ama aynı başarı AFAD için söylenemez.
7 Temmuz 1997 tarihinde İçişleri Bakanlığı ile Genelkurmay Başkanlığı arasında imzalanan
ve 27 maddeden oluşan EMASYA (Emniyet Asayiş Yardımlaşma) protokolünün kaldırılması,
bu gibi afetler için kötü olmuştur. AKP’nin 4 Şubat 2010 tarihinde uygulamadan kaldırdığı
EMASYA protokolü, 13 Temmuz 2016 tarihinde AKP genel başkanı Tayyip Erdoğan
tarafından yeniden imzalandı. Ancak 15 Temmuz 2016 senaryosu sonrası EMASYA
protokolü tekrar kaldırıldı. EMASYA, bir darbe planı değildir; ülkenin geleceğinin iç ve dış
tehditlere karşı korunması planıdır. İşte yaşadığımız bu depremde de bu protokolün
kaldırılmasının ağır sonuçlarını hep birlikte gördük.
Her depremde görüldüğü gibi bu depremde de kamu binaları yıkıldı, hastaneler çöktü,
otoyollar ve bölünmüş yollar yarıldı, havaalanı ikiye ayrıldı, binalar, okullar, öğrenci yurtları
yerle bir oldu. Tarıma yapılması gereken ovalara imar izni vererek ve bununla övünerek
depremle mücadele edemeyiz. Son imar affı ile depremde büyük zarar gören bu 10 kentte,
250 binin üstündeki yapı, yasal duruma kavuşturulmuştur. Kaçak yapılara ruhsat verenler,
İmar affı ya da İmar barışı adı altında yasa çıkaranlar, bu yapılara imar ruhsatı veren
belediye başkanları, belediye meclis üyeleri, imar müdürleri, gerekli kontrolleri yapmayan
yetkililer yerli yerinde dururken sadece yüklenicilerin (müteahhitlerin) gözaltına alınması, göz
boyamadan başka bir şey değildir. Burada en büyük suç siyasetindir, siyasetçilerindir. Siyasi
iktidar sürekli rantı düşünmektedir. Bilgisizlik, bilim dışılık, siyasi ve parasal hırs deprem
önlemlerinin önüne geçmiştir; depremle böyle mücadele edilmez.
Tarım alanlarında ve sahil kıyılarında mimari, çevresel ve zeminsel altyapı incelenmeden,
inşaat yaparak, inşaat malzemesinden kısıtlama yaparak (çalarak), bina içindeki taşıyıcı
kolonları keserek depremle mücadele edemeyiz. Depremle yaşamaya alışmak için önce bilim
toplumu olmak gerekir. Bilim toplumu olabilseydik, doğal afet olmadan önce önleyici
önlemlerin ne olacağı, nasıl hareket edileceği ile ilgili planlanmaları ve uygulamaları hayata
geçirip, afet sırasında eşgüdümlü çalışmalar yapardık.
Deprem nedeniyle bazı önlemlerin alınması gereklidir. Ancak bu bağlamda öğrenci
yurtlarının depremzedeler için kullanılması amacıyla üniversitelerde eğitimin çevrimiçi olarak
yapılması çok büyük yanlıştır. Oteller, konukevleri, konteynır, yazlık ve boş konutların
kullanılması ile, hatta 1150 odalı kaçak sarayın bile kullanılmasıyla bu sorun çözülebilir.
Çözüm odaklı başka seçenekler düşünülmeden üniversitelerde yüz yüze eğitim yapılmasının
sosyalleşmeye, normalleşmeye ve psikolojik iyileşmeye katkısının olacağı düşünülmeden,
üniversiteleri kapatıp, eğitimi çevrimiçi yapma kararı yanlıştır ve tekrar gözden geçirilmelidir.
Bu arada Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Fen Fakültesi Fizik Bölümü Öğretim Üyesi Prof.
Dr. Ali İhsan Göker, 10 kentte yıkıma neden olan iki büyük depremin ardından sosyal medya
hesabından şöyle bir paylaşımda bulundu: “Deprem veya binalar öldürmez, Allah öldürür. O
da eceli geleni. Depremde ölenler aynı anda Mars'ta bile olsalar yine öleceklerdi. Ölüm
mekâna değil zamana bağlıdır.” Bunu okuyunca böyle bilimsellikten uzak üniversitelerin
kapatılması gerektiği sonucuna varmak da düşünülebilir.
Ne yazık ki bilim toplumu olamamak her tür acıya davetiye çıkartmak anlamına gelmektedir.
Günümüzde bilime sırt çevrilen ülkemizde her alanda liyakatsizlik hüküm sürmektedir, işten
anlamayan yandaşlar devlet kadrolarına doldurulmuştur. Bilimin olmadığı yerde ‘kader’ ya da
‘fıtrat’ denerek, toplumun kandırıldığına ve uyutulduğuna tanık olmaktayız.
Azim ve Karar, 13 Şubat 2023.
